آيا ساز تار اختراع تركها است يا فارسها؟ ح . يزداني

 تا اواخر دوره قاجار هيچ اثري از تار فارسي (شيرازي) يا تار نواز فارسي وجود نداشت. تار فارسي از اواخر دوره قاجار ظاهر گشته و واضح است كه از روي تار تركي اقتباس شده و تا آن زمان هيچ نام و نشاني از تار فارسي يا تار نواز فارسي وجود نداشت. ...

 

آيا ساز تار اختراع تركها است يا فارسها؟

نوشته: ح. يزداني

در شبكه خبري بي بي سي بخش فارسي ويدئويي بتاريخ  منتشر شد كه در آن آقايي بدون مدرك و سند ادعا ميكرد كه ساز تار اختراع فارسهاست و تركهاي آذربايجان با تقلب آ ن ساز را بنام خود ثبت كرده اند! بي بي سي فارسي حتي ثبت ساز تار بنام آذربايجان را فاجعه ناميد!!! اين در حاليست كه بي بي سي زلزله خانمانسوز شهر بم و آذربايجان شرقي را فاجعه نناميده بود! در جواب آن مدعي، اينجانب مقاله اي مستند به بي بي سي فارسي فرستادم تا اثبات شود كه ساز تار اختراع تركهاي آذربايجان است و نبايد كدروت قومي حاصل شود. ولي در كمال تعجب جوابيه بنده از طرف بي بي سي فارسي سانسور شد! قاعدتاً وقتي يك شبكه خبري، ادعايي را چاپ ميكند بايد حاضر باشد تا جوابيه طرف مقابل را نيز منتشر كند. جانبداري يكجانبه از قومي توسط بي بي سي و سانسور سخن طرف مقابل حكايتي است كه در نزد اهل خرد معنايي بسيار دارد. (براي تماشاي ويدئوي مذكور در بي بي سي مي توانيد به لينك زير مراجعه نماييد

)http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2012/12/121224_l93_tar.shtml

چندي بعد بي بي سي بخش فارسي يك صفحه نظر سنجي در رابطه با ثبت ساز تار بنام آذربايجان، باز كرد تا مردم نظراتشان را در اين موضوع با همديگر شريك شوند. بنده فرصت را غنيمت شمرده و در چند جمله محدود در صفحه نظر سنجي، نظرم را مطرح كردم كه در كمال تعجب آن نظر نيز سانسور شد! معلوم نيست اگر نظرات مردم در صفحه نظر سنجي چاپ نمي شود پس چرا صفحه نظر سنجي باز مي شود؟! شايد صفحه نظر سنجي براي از ما بهترها باشد! (براي مطالعه نظر سنجي مربوط در بي بي سي بخش فارسي مي توانيد به لينك زير مراجعه نماييد. در اين صفحه نظر سنجي فقط فحاشيها عليه آذربايجان چاپ شده ولي نظري در مورد تار چاپ نشده.

http://newsforums.bbc.co.uk/ws/fa/thread.jspa?forumID=16484 

آغاز مقاله

ثبت ساز تار بعنوان ميراث معنوي آذربايجان در يونسكو، اعتراض گسترده اي در رسانه هاي فارس زبان داشت، طوريكه در حال تبديل شدن به يك جنگ فرهنگي بين ترك و فارس در ايران مي باشد! بسياري از رسانه هاي ايراني مدعي هستند كه ساز تار توسط فارسها اختراع شده و در صد و پنجاه ساله گذشته با اعمال بعضي تغييرات توسط تركها، به دنياي آذربايجان نيز وارد شده است! هرچند كه آن مدعيان قادر به ارائه هيچگونه مدرك معتبري نبوده اند و ادعاي ايشان بيشتر حالت غير رسمي و احساساتي دارد ولي بنده بر آن شدم تا با اندكي توضيح مستند، فارسها را قانع كنم تا مطمئن شوند كه ساز تار اختراع تركهاي آذربايجان است و سازمان فرهنگي يونسكو به اين سادگيها اشتباه نمي كند.

واژه " تار" از كلمه "تره" يا "تار" سانسكريت مي آيد و بمعناي رشته طناب است يا سيمي كه روي سازها كشند. {منابع: برهان - شرفنامه منيري - لغتنامه استاد علي اكبر دهخدا}. البته در بعضي لغتنامه هاي قديمي واژه اي تركي ناميده شده و چنين آمده است: «تار» در زبان تركي بمعني تنگ است كه ضد فراخ باشد. {منابع: آنندراج - غياث اللغات}  ميدانيم كه رشته طناب يا سيم هم تنگ و باريك و كشيده است) .لازم به توضيح است كه در تركي امروزي «دار» تلفظ مي شود، درست مشابه واژه « دار قالي» كه آنهم محتوي رشته هاي نازك است)جالب است بدانيم كه نام «سبزي تره» نيز از همان واژه سانسكريت مي آيد. زيرا سبزي تره نازك و دراز بوده و شبيه رشته طناب مي باشد.

ساز تار، از نوع سازهاي زهي(سيمي) بوده و در تمام دنيا انواع مختلفي از آن استفاده ميشود و نمي توان اولين زادگاه ساز زهي را شناسائي كرد. در مجسمه هائيكه از سرزمين هاي بين النهرين، عيلام و مصر باستان كشف شده اند، نوازنده هايي با سازهاي زهي ديده مي شوند و اثبات مي كند كه اختراع سازهاي زهي به بيش از چهار هزار سال پيش بر مي گردد. بايد بدانيم كه يونسكو اختراع ساز زهي را بنام آذربايجان ثبت نكرده، بلكه فقط يك نوع از آن كه در آذربايجان، ايران و كشورهاي همسايه بعنوان «تار» شناخته مي شود را به اسم آذربايجان ثبت كرده است.

ازانواع ديگر سازهاي زهي مي توان به «سيتار» هندي اشاره كرد كه در گوشه و كنار هندوستان در ابعاد مختلف ساخته مي شود و تعداد سيمهاي آن مي تواند بين هفت تا بيست رشته متغير باشد. واژه «سيتار» از زبان سانسكريت وارد زبان لاتين شده و بصورت «گيتار» تلفظ مي شود. اين واژه وارد فارسي شده و از روي اشتباه سهو بصورت «سي تار» يا «سه تار» تلفظ ميگردد. همانطور كه واژه فرانسوي «دولكس» در ايران از روي اشتباه سهو بصورت «يك لوكس»، «دو لوكس» و «سه لوكس» نيز استفاده مي شود!

ساز تار در ايران با اختلاف بسيار اندكي در دو نوع تركي و فارسي ساخته مي شود. در يكي از كتب اساتيد موسيقي آذربايجاني بجاي واژه تار فارسي از واژه تار شيرازي استفاده شده است و بنابراين به تار فارسي، تار شيرازي نيز گفته مي شود.

مقايسه تار تركي( آذربايجاني)  با تار فارسي (شيرازي)

هر دو نوع تار، از دو دهليز (كاسه) تشكيل مي شود. به دهليز(كاسه) بزرگتر شكم و به دهليز كوچكتر نقاره گفته مي شود. (لازم بذكر است كه واژه نقاره يك واژه تركي است و در تركي ناقارا تلفظ مي شود.)

1. در تار تركي دهليز (كاسه) بزرگتر، بيضي تخم مرغي شكل است و دهليز كوچكتر، مقطع دايره اي شكل دارد. در تار فارسي هر دو دهليز بشكل قلب (دل) مي باشند كه رو در روي هم قرار مي گيرند. (

2. ديواره بين دو دهليز در تار تركي، بصورت قائمه و در تار فارسي بصورت مورب ساخته مي شود.

3 . دسته تار تركي اندكي عريض تر از تار فارسي ساخته مي شود

4 .تار تركي 11 تا سيم و تار فارسي 6 سيم دارد.

5 .تار تركي را در موقع نواختن بر روي سينه، و تار فارسي را بر روي زانوي پا قرار ميدهند.

 

آيا تار فارسي از تار تركي اقتباس شده است يا تار تركي از تار فارسي؟

ادعاي بدون مدرك دال بر اينكه تار تركي از روي تار فارسي اقتباس شده يا برعكس، تار فارسي از روي تار تركي، حكايت معماي مرغ و تخم مرغ است كه محض سفسطه بازي سؤال مي كنند؛ آيا مرغ اول آفريده شده است يا تخم مرغ؟ بديهي است كه چنين سؤالاتي را نمي توان با فلسفه بافي جواب داد. در اينجا با چند دليل علمي اثبات مي كنيم كه تار تركي قديمي تر بوده و تار فارسي از روي تار تركي اقتباس شده است.

1- يكي از قطعات ساز تار يعني «نقاره» واژه تركي است كه اين واژه تركي در زبان فارسي رايج نيست. اگر فارسها مخترع تار بودند، چرا از يك واژه تركي كه در زبان فارسي رايج نيست، استفاده كرده اند؟!

2- تدوين كننده مقامهاي موسيقي ايراني، اساتيد و تار نوازان معروف ايران همه از تركان آذربايجاني بوده اند. اگر ساز تار را فارسها اختراع كرده بودند، پس چرا تمام اساتيد قديمي اين ساز از تركان آذربايجاني بودند و نه از فارسها؟

3 - در تاريخ موسيقي ايران هيچ اثري از صنعت تار نوازي در دنياي فارسها ديده نمي شود. نه نامي از يك استاد قديمي تار نواز فارس وجود دارد، نه 

مجسمه يا حتي يك نقاشي كه اشاره اي به پيشينه تار فارسي كند. در حاليكه يك تابلوي نقاشي بسيار معروفي از دوره صفويه به ارمغان مانده است، كه در آن يك بانوي دربار صفويه در لباس آذربايجاني در حال نواختن تار تركي است. در نقاشي مزبور، مدل تار تركي كاملاً واضح است، در ضمن نحوه گرفتن ساز بر روي سينه نيز از مشخصات تار تركي است. قدمت اين نقاشي به دوره صفويه يعني حدود پنج قرن پيش بر مي گردد. پس ادعاي آنانيكه مدعي هستند تار تركي در صد وپنجاه سال گذشته از تار فارسي اقتباس شده، باطل است. (

4 - در زبان فارسي لغتي براي كلمات موسيقي، ساز و آلات موسيقي وجود ندارد. واژه ساز يك لغت تركي است. (لطفاً با واژه «ساخت و ساز» بمعني سازندگي اشتباه نشود). اغلب آلات موسيقي كه در ايران استفاده مي شوند يا سازهاي عربي هستند يا تركي. بعنوان مثال سازهاي عود، بربط، قانون، دف (دايره)، طبل، ضرب، رباب آلات عربي و سازهاي قره ني، سورنا (زورنا)، بالابان، نقاره (ناقارا)، قاوال تركي هستند. چون ساز تار يك ساز گروهي است و بصورت تك نوازي نواخته نمي شود بنابراين احتمال فارسي بودن آن كاملاً مردود است زيرا در دنياي موسيقي ايراني سازها و فرهنگ نوازندگي يا عربي يا تركي هستند و تركيب آلات موسيقي عربي و تركي در دوره قاجار صورت گرفته است.

اساتيد معروف تار نوازان ايراني

علي اكبر فراهاني: معروفترين و برجسته ترين نوازنده تار در تاريخ موسيقي ايران. هم عصر ناصرالدين شاه و بنيانگذار «رديف هفت دستگاه موسيقي ايراني» بود. پس آنچه در ايران امروزي بعنوان موسيقي كلاسيك يا سنتي ايران شناخته مي شود توسط يكنفر ترك فراهاني ابداع گرديده است. در تابلوي معروفي كه از استاد علي اكبر فراهاني به يادگار مانده است، او را در لباس تركان قاجار و در حال نواختن تار تركي نشان مي دهد. شكل تار و نحوه گرفتن آن روي سينه از مشخصات تار تركي است. 

  

ميرزا عبداله خان و حسين قلي خان، فرزندان استاد علي اكبر فراهاني

  

ابوالحسن صبا از شاهزادگان ترك قاجار، شاگرد ميرزا عبداله خان. جالب است كه بدانيم استاد ابوالحسن صبا كه از اساتيد شهير موسيقي ايراني است، ممنوع التصوير شده است! و بعد از اين هيچ كتاب، روزنامه و يا وب سايت ايراني اجازه چاپ عكس او را ندارد مگر با كسب اجازه از اداره ارشاد اسلامي ايران! (براي خواندن كامل خبر فوق مي توانيد به لينك زير مراجعه نماييد.

http://fararu.com/vdchqmn-.23nvvdftt2.html

جالب است بدانيم كه در گذشته عكسهاي زيادي از استاد ابوالحسن صبا در حاليكه لباس محلي آذربايجاني به تن دارد و در حال نواختن تار تركي است در موزه استاد صباي تهران در معرض تماشا بود ولي اخيراً تمام عكسهاي ايشان در لباس آذربايجاني و در حال نواختن تار تركي مفقود شده اند! حتي تار تركي ايشان از لابلاي ديگر سازهايشان از موزه حذف شده است! گويا مسئولان موزه منكر ترك بودن ايشان هستند!

غلام حسين درويش خان، شاگرد حسين قلي خان. تار شش سيم كه امروزه بعنوان تار شيرازي معروف است، در اواخر دوره قاجار توسط غلام حسين درويش خان ابداع گرديد غلام حسين درويش خان از مادر تركمن و پدر طالقاني بدنيا آمد. )لازم بذكر است كه مردم طالقان بزبانهاي تاتي و يا تركي صحبت مي كنند. پس پدر درويش خان يا ترك بود يا تات) مرتضي خان ني داوود، فرزند بالاخان ني داوود شاگرد حسين قلي خان. مرتضي ني داوود عليرغم ترك بودن هم تار تركي مي نواخت و هم تار شيرازي ميرزا غلامرضا شيرازي شاگرد حسين قلي خان. قديمي ترين چهره شناخته شده از نوازندگان شيرازي مربوط به اواخر دوره قاجار و همدوره مرتضي خان ني داوود بود.

تا اواخر دوره قاجار هيچ اثري از تار فارسي (شيرازي) يا تار نواز فارسي وجود نداشت. تار فارسي از اواخر دوره قاجار ظاهر گشته و واضح است كه از روي تار تركي اقتباس شده و تا آن زمان هيچ نام و نشاني از تار فارسي يا تار نواز فارسي وجود نداشت.

حتي مخترع تار شيرازي (فارسي) و اساتيد تار نوازان شيرازي نيز از تركان بوده اند. پس معلوم مي شود كه تار فارسي نيز توسط تركها براي اجراي نواهاي اشعار فارسي ابداع گرديده است تا با آن دستگاه، آهنگهاي فارسي نواخته شود و بدان جهت به آن تار فارسي گفته اند. همانطور كه اغلب شعراي پارسي گو، از مردم ترك بوده اند كه اشعار فارسي مي سروده اند.مشهورترين موسيقي دانان ايراني غالباً از تركان بوده اند. كلنل علينقي وزيري تحصيل كرده آموزشگاههاي فرانسه و آلمان بنيانگذار موسيقي مدرن ايراني (موسيقي با نت غربي) نوه خواهر ناصرالدين شاه قاجار بود.با توجه به قدمت اسناد موجود اثبات مي شود كه تار تركي )آذربايجاني) قديمي تر از تار فارسي (شيرازي) بوده و تار فارسي از تار تركي اقتباس شده است. ...